حملات روز صفر (Zero-Day) به یکی از پیچیده‌ترین و خطرناک‌ترین نوع حملات سایبری اشاره دارد که به طور گسترده در فضای دیجیتال و شبکه‌های اینترنتی به کار گرفته می‌شوند. این نوع حملات به ویژه برای امنیت اطلاعات و شبکه‌های سازمانی یک چالش بسیار بزرگ محسوب می‌شود. حملات روز صفر زمانی رخ می‌دهند که یک حفره یا آسیب‌پذیری در نرم‌افزار، سیستم عامل یا سخت‌افزاری کشف شده و قبل از اینکه تولیدکننده مربوط به آن حفره را پچ یا ترمیم کند، مهاجمان از آن بهره‌مند می‌شوند. از آنجایی که این حفره‌ها از قبل شناخته نیستند، سیستم‌های امنیتی و فایروال‌ها نمیتواند به درستی عملکرد کنند و در نتیجه، سایت‌ها و شبکه‌های مورد حمله‌ی مهاجمان قرار می‌گیرند. در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر حملات روز صفر و راهکارهای موثر جلوگیری از آنها خواهیم پرداخت.
حمله روز صفر (Zero-Day) چیست؟
حملات Zero-Day به حملاتی گفته می‌شود که به آسیب‌پذیری‌های امنیتی در نرم‌افزار یا سیستم عامل حمله می‌کنند، در حالی که تا آن لحظه هیچ آگاهی عمومی در مورد این آسیب‌پذیری وجود ندارد. این نوع حملات از زمان کشف آسیب‌پذیری استفاده می‌کنند، در حالی که تولیدکنندگان نرم‌افزار یا توسعه‌دهندگان امنیتی هنوز به راهکاری برای رفع یا کاهش این آسیب‌پذیری پیش نرفته‌اند. این حملات معمولاً بسیار خطرناک و سریع انجام می‌شوند، زیرا هیچ توصیف یا راهکار امنیتی برای حمایت از سیستم مورد نظر در مقابل این نوع حملات وجود ندارد.
زمانی که یک آسیب‌پذیری Zero-Day کشف می‌شود، تهدیدات امنیتی فوری برای سیستم و داده‌های حساس می‌شود، و این مسئله نیازمند اقدامات فوری برای پیشگیری از سوءاستفاده از آن است. از جمله اقداماتی که میتوان برای مقابله با حملات Zero-Day انجام داد، میتوان به اعمال پچ‌ها و به‌روزرسانی‌های امنیتی توسط تولیدکنندگان نرم‌افزار، استفاده از راهکارهای امنیتی هوش مصنوعی و مانیتورینگ مداوم از فعالیت‌های شبکه اشاره کرد. همچنین، برنامه‌های آموزشی برای آگاهی‌دهی به کاربران نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا در صورت وقوع حملات Zero-Day، اقدامات پیشگیری و مدیریت ریسک صورت گیرد.
مطالعه بیشتر: حملات فیشینگ (Phishing) چیست ؟ راه های مقابله با فیشینگ!
نحوه عملکرد حملات روز صفر (Zero-Day):
نحوه عملکرد حملات روز صفر (Zero-Day) در پنج مرحله مهم توضیح داده می‌شود:
کشف آسیب‌پذیری: حمله‌کنندگان به دنبال آسیب‌پذیری‌های جدید و ناشناخته در نرم‌افزارها، سیستم عامل‌ها، یا سایر اجزای سیستم هستند. این آسیب‌پذیری‌ها ممکن است به دلیل خطاهای برنامه نویسی، ضعف‌های امنیتی در پروتکل‌ها، یا ساختار نامناسب نرم‌افزارها باشند.
توسعه بهره‌برداری: پس از کشف آسیب‌پذیری، حمله‌کنندگان سعی می‌کنند تا بهره‌برداری موثری برای آن آسیب‌پذیری توسعه دهند. این بهره‌برداری ممکن است شامل ساخت و استفاده از کد مخرب (exploit code) ، ایجاد نرم‌افزارهای مخصوص برای بهره‌برداری، یا تولید محتوای مخرب برای حملات phishing باشد.
استفاده از آسیب‌پذیری: پس از توسعه بهره‌برداری، حمله‌کنندگان از آن برای حمله به سیستم‌ها و شبکه‌ها استفاده می‌کنند. این ممکن است شامل نصب نرم‌افزارهای مخرب، دزدیدن اطلاعات حساس، مخرب کردن داده‌ها یا سرویس‌ها، یا حتی دسترسی به سیستم‌های کنترلی برای حملات بیشتر باشد.
پنهان کردن فعالیت: حمله‌کنندگان تلاش می‌کنند تا فعالیت‌های خود را پنهان کنند تا از شناسایی و متوقف شدن توسط سیستم‌های امنیتی جلوگیری شود. این شامل استفاده از تکنیک‌های مبهم سازی ترافیک، رمزگذاری فایل‌ها، و استفاده از شبکه‌های مخفی و مسیرهای غیرمعمول است.
استفاده مجدد: حمله‌کنندگان ممکن است از آسیب‌پذیری‌های کشف شده برای حملات دیگر هم استفاده کنند یا آنها را به دیگران فروخته و منتشر کنند تا از آن سود کسب کنند. این معمولاً منجر به ایجاد یک چرخه زمانی می‌شود که تا زمان رفع آسیب‌پذیری توسط سازندگان نرم‌افزار یا توسعه‌دهندگان امنیتی، ادامه دارد.
با توجه به این مراحل، حملات Zero-Day به‌طور معمول بسیار پیچیده، مخفیانه و خطرناک هستند و می‌توانند به داده‌ها و زیرساختهای حیاتی آسیب بزنند. برای مقابله با این نوع حملات، نیاز به بروز رسانی مداوم و استفاده از راهکارهای امنیتی پیشگیرانه است.
مطالعه بیشتر: حمله Brute-Force چیست؟ چگونه با آن مقابله کنیم؟
مثال واقعی از حمله Zero-Day:
حمله Zero-Day می‌تواند در موارد مختلفی اتفاق بیافتد. یکی از مثال‌های واقعی این نوع حملات، حمله به یک نرم‌افزار آنتی ویروس است. فرض کنید که یک توسعه دهنده نرم‌افزار آنتی ویروس یک آسیب‌پذیری امنیتی جدید را کشف کرده و این را به توسعه دهندگان اعلام کرده است. اما پیش از اینکه توسعه دهندگان از این آسیب‌پذیری آگاه شوند و یک راه‌حل امنیتی مناسب را برای آن ارائه دهند، یک حمله کننده از این آسیب‌پذیری استفاده می‌کند.
حمله کننده ممکن است یک کد مخرب (exploit code) بسازد که از آسیب‌پذیری جدید استفاده می‌کند. سپس این کد مخرب را به یک ایمیل ضمیمه کرده و این ایمیل را به یک گروه از کاربران ارسال می‌کند. کاربران که این ایمیل را دریافت کرده و به محتوای آن اعتماد کنند، ممکن است فایل ضمیمه شده را باز کنند یا به لینکی که در ایمیل قرار داده شده است، کلیک کنند.
با اجرای کد مخرب، حمله کننده می‌تواند کنترل کاملی بر روی سیستم کاربر به دست آورد. این می‌تواند شامل دزدیدن اطلاعات حساس، نصب نرم‌افزارهای مخرب، رمزگشایی اطلاعات کاربری، یا حتی کنترل سیستم به صورت کامل باشد.
در این مثال، حمله Zero-Day باعث اجرای یک کد مخرب بر روی سیستم‌های کاربران می‌شود، در حالی که توسعه دهندگان نرم‌افزار هنوز به دنبال یک راه‌حل امنیتی برای رفع آسیب‌پذیری جدید هستند. این نشان میدهد که حملات Zero-Day می‌توانند بسیار خطرناک و غیر منتظره باشند، زیرا هیچ راهکار امنیتی برای مقابله با آنها وجود ندارد تا زمانی که آسیب‌پذیری شناسایی و رفع شود.
مطالعه بیشتر: راهنمای جامع انتخاب نام دامنه بهینه برای وبسایت
ابزارها و روش‌های استفاده شده در حملات Zero-Day:
Exploit Kits (بسته‌های بهره‌برداری):
- این بسته‌ها به صورت خودکار آسیب‌پذیری‌ها را بهره‌برداری کرده و به حمله‌کنندگان اجازه نفوذ به سیستم‌ها را می‌دهند.
- شامل اسکریپت‌هایی برای بهره‌برداری آسیب‌پذیری‌ها و انجام حملات متنوع است.
Custom Malware (نرم‌افزارهای مخصوص):
- حمله‌کنندگان نرم‌افزارهایی مخصوص برای بهره‌برداری از آسیب‌پذیری‌ها ایجاد می‌کنند.
- این نرم‌افزارها معمولاً بدون اطلاع کاربر اجرا می‌شوند و به صورت مخفی عمل می‌کنند.
Social Engineering (مهندسی اجتماعی):
- استفاده از تکنیک‌های مهندسی اجتماعی برای فریب کاربران و انجام حملات مخرب.
- ممکن است شامل ارسال پیام‌های تقلبی، ایجاد وب‌سایت‌های تقلبی یا ارسال فایل‌های مخرب باشد.
Fuzzing:
- ارسال داده‌های تصادفی به برنامه‌ها و سیستم‌ها برای شناسایی آسیب‌پذیری‌های ناشناخته.
- می‌تواند به شناسایی و بهره‌برداری از آسیب‌پذیری‌های Zero-Day منجر شود.
Reverse Engineering (مهندسی معکوس):
- شناسایی آسیب‌پذیری‌ها و ساخت ابزارهای بهره‌برداری از طریق مهندسی معکوس برنامه‌ها و نرم‌افزارها.
حملات Zero-Day با استفاده از آسیب‌پذیری‌های ناشناخته انجام می‌شوند و برای کاربران و سیستم‌های مورد حمله بسیار خطرناک هستند. از این رو، برای مقابله با این حملات نیاز به به‌روزرسانی و پیشگیری مداوم سیستم‌ها و استفاده از راهکارهای امنیتی مناسب است.
مطالعه بیشتر: حملات DDoS-یک تهدید جدی برای امنیت سایبری
مهمترین حملات Zero-Day در سال‌های اخیر:
۲۰۲۱:
- حمله SolarWinds:
- هکرها از طریق یک به‌روزرسانی آلوده به بدافزار SolarWinds Orion، به سیستم‌های دولتی و خصوصی در سراسر جهان نفوذ کردند.
- Hafnium:
- گروه هکر چینی Hafnium از طریق Exchange Server مایکروسافت به سازمان‌های دولتی و خصوصی در ایالات متحده و سایر نقاط جهان حمله می‌کرد.
- حمله SolarWinds:
۲۰۲۲:
- Follina:
- این آسیب‌پذیری در Microsoft Windows به هکرها اجازه می‌داد تا با استفاده از یک فایل Office مخرب، کد دلخواه را اجرا کنند.
- Log4j:
- آسیب‌پذیری در کتابخانه Log4j، که در بسیاری از برنامه‌های Java استفاده می‌شود، به هکرها اجازه می‌داد تا کد دلخواه را از راه دور اجرا کنند.
- Follina:
۲۰۲۳:
- Spring4Shell:
- این آسیب‌پذیری در چارچوب Spring Java به هکرها اجازه می‌داد تا کد دلخواه را از راه دور اجرا کنند.
- CVE-2023-20048:
- آسیب‌پذیری در Microsoft Exchange Server که به هکرها اجازه می‌داد بدون احراز هویت، ایمیل‌ها را از راه دور حذف کنند.
- Spring4Shell:
این حملات نشان می‌دهند که حملات Zero-Day همچنان یک تهدید جدی برای سازمان‌ها و شبکه‌ها در سراسر جهان محسوب می‌شوند و نیازمند توجه و اقدام فوری از سوی توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و متخصصان امنیتی است.
مطالعه بیشتر: آموزش جامع تنظیمات HAProxy
روش‌های محافظت در برابر حملات روز صفر:
به‌روزرسانی و پچ‌گذاری:
- اطمینان حاصل کنید که تمامی نرم‌افزارها، سیستم‌عامل، و سخت‌افزارهای شبکه به‌روز هستند و از آخرین پچ‌ها و به‌روزرسانی‌ها استفاده می‌کنید تا آسیب‌پذیری‌های امنیتی را کاهش دهید.
پیکربندی فایروال:
- استفاده از فایروال‌های قدرتمند و پیکربندی آنها به نحوی که ترافیک مشکوک و ناشناخته را مسدود کنند، می‌تواند به جلوگیری از حملات روز صفر کمک کند.
استفاده از سیستم‌های تشخیص و جلوگیری از نفوذ (IDS/IPS):
- استفاده از سیستم‌های IDS و IPS به شما کمک می‌کند تا الگوهای حملات را تشخیص داده و به صورت خودکار برخوردهای لازم را انجام دهید.
استفاده از فیلترهای ترافیک:
- استفاده از فیلترهای ترافیک برای تشخیص و مسدود کردن ترافیک مشکوک و غیر معمول، می‌تواند در جلوگیری از ورود حملات روز صفر مؤثر باشد.
آموزش و آگاهی پرسنل:
- آموزش پرسنل درباره روش‌های شناسایی و پیشگیری از حملات روز صفر، مهم است. پرسنل باید در مورد مخاطرات امنیتی آگاه شوند و بتوانند به صورت فوری واکنش نشان دهند.
پشتیبانی از محتواهای پویا:
- اطمینان حاصل کنید که سایت و سیستم‌های شما توانایی مقاومت در برابر بارهای ترافیکی ناگهانی و بزرگ را دارا هستند، مانند استفاده از CDN و محتوای پویا.
مانیتورینگ و زمانبندی پاسخ:
- مانیتورینگ مداوم ترافیک شبکه و سیستم‌ها، به شما کمک می‌کند تا حملات را در زمان اولیه تشخیص داده و به طور سریع واکنش مناسب را اعمال کنید.
تهیه طرح پاسخگویی به حوادث:
- تهیه یک طرح جامع و کارآمد برای پاسخگویی به حوادث امنیتی، شامل حملات روز صفر، ضروری است تا در صورت وقوع حمله، بتوان به سرعت واکنش مناسب را اعمال کرد.
این روش‌ها با همکاری و هماهنگی بین تیم‌های امنیتی و فنی، می‌توانند به شناسایی، پیشگیری و مدیریت حملات روز صفر کمک کنند و امنیت سیستم‌ها و شبکه‌ها را بهبود بخشند.
مطالعه بیشتر: کشینگ چیست؟ افزایش سرعت وب با ذخیره سازی محتوا
راهنمای انتخاب نرم‌افزار ضد ویروس برای حملات روز صفر:
استفاده از نرم‌افزارهای معتبر:
- انتخاب نرم‌افزار از شرکت‌های معروف و معتبر مانند McAfee، Norton، Kaspersky، Bitdefender و Avast اهمیت دارد. این شرکت‌ها معمولاً دارای تکنولوژی‌های پیشرفته و پشتیبانی مناسبی برای محافظت در برابر حملات روز صفر هستند.
تشخیص و حفاظت در برابر حملات روز صفر:
- اطمینان حاصل کنید که نرم‌افزار انتخابی قابلیت تشخیص و حفاظت در برابر حملات روز صفر و آسیب‌پذیری‌های جدید را دارا است. این ویژگی بسیار حیاتی برای مقابله با حملات جدید و پیچیده است.
سرعت و کارایی:
- نرم‌افزار انتخابی باید دارای سرعت بالا در شناسایی و حذف ویروس‌ها و بدافزارها باشد. این امر اهمیت زیادی در جلوگیری از گسترش حملات روز صفر دارد.
مدیریت و پشتیبانی:
- اطمینان حاصل کنید که نرم‌افزار انتخابی دارای امکانات مدیریت مرکزی و پشتیبانی مناسب است. این امکانات به شما کمک می‌کنند تا به طور کارا از نرم‌افزار استفاده کنید و در صورت بروز مشکلات، به راحتی آنها را حل کنید.
با انتخاب درست و دقیق نرم‌افزار ضد ویروس که دارای ویژگی‌های بالا است و اجرای تنظیمات امنیتی مناسب، میتوانید از آسیب‌پذیری‌های حملات روز صفر جلوگیری کرده و سیستم‌های خود را محافظت نمایید.
راهکارهای امنیتی وب‌سایت‌ها در برابر حملات روز صفر (Zero-Day)
حملات روز صفر (Zero-Day) به یکی از خطرناک‌ترین تهدیدات سایبری محسوب می‌شوند که به سرعت بهبودهای مداومی مییابند. برای مقابله با این نوع حملات، وب‌سایت‌ها می‌توانند از راهکارهای مختلفی استفاده کنند:
به‌روزرسانی مداوم: اطمینان از به‌روز بودن نرم‌افزارها و پلاگین‌های مورد استفاده برای اجرای وبسایت، از جمله CMS و فریمورکهای مختلف، برای سرعت واکنش به آسیب‌پذیری‌های جدید از اهمیت بالایی برخوردار است.
استفاده از فایروال و IDS/IPS: استفاده از فایروال‌ها (دیوارهای آتش) و سیستم‌های تشخیص و جلوگیری از حملات (IDS/IPS) به جهت مانیتورینگ و محافظت از وبسایت از حیاتی‌ترین اقدامات امنیتی است.
محدود کردن دسترسی: محدود کردن دسترسی به اطلاعات حساس و اجرای فقط سرویسهای ضروری می‌تواند سطح آسیب‌پذیری وبسایت را کاهش دهد.
استفاده از HTTPS: استفاده از پروتکل HTTPS و اعتبار سنجی SSL/TLS به اطلاعاتی که بین مرورگر کاربر و وبسایت انتقال مییابد، امنیت بیشتری ارائه میدهد.
پشتیبانی از فریمورکهای امنیتی: استفاده از فریمورکهای امنیتی مانند OWASP ModSecurity Core Rule Set (CRS) برای محافظت در برابر حملات از نوع حملات وب مفید است.
آموزش و آگاهی: آموزش کارکنان در مورد روش‌های حمله و به‌روز بودن در مورد تهدیدات امنیتی می‌تواند به شناسایی و پیشگیری از حملات کمک کند.
با اعمال این راهکارها، وب‌سایت‌ها می‌توانند سطح امنیت خود را بالا ببرند و از حملات سایبری مختلف محافظت کنند.
گروه‌های هکری معروف و فعالیت‌های آنها:
گروه‌های APT (پیشرفته تهاجم مداوم):
- APT28 (Fancy Bear): این گروه با ارتباط به دولت روسیه شناخته می‌شود و به سرقت اطلاعات محرمانه از سازمان‌ها و سازمان‌های حکومتی مختلف در سراسر جهان مشغول است.
- APT29 (Cozy Bear): گروه دیگری از هکرهای مرتبط با دولت روسیه که به سرقت اطلاعات حساس از سازمان‌ها و شرکت‌های بین المللی میپردازند.
گروه‌های هکر انحصاری:
- Anonymous: گروهی از هکرهای فعال در فعالیت‌های اعتراضی علیه سازمان‌ها و نهادهای مختلف دولتی و خصوصی.
- Lizard Squad: این گروه به انجام حملات DDoS علیه سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ در سراسر جهان مشغول است.
گروه‌های جرمی:
- Carbanak/Anunak: گروهی از هکرهای جرمی که به سرقت اطلاعات بانکی و سرقت از مراکز مالی بین المللی مشغول هستند.
- FIN7: گروهی که به سرقت اطلاعات بانکی و اطلاعات پرداخت مرتبط با کارت اعتباری میپردازند.
همچنین، افراد و گروه‌های دیگری وجود دارند که به صورت ناشناس یا زیرزمینی فعالیت می‌کنند و برخی از آنها حملات روز صفر را نیز انجام می‌دهند. شناخت و مقابله با این گروه‌ها و فعالیت‌های آنها یکی از چالش‌های امنیت سایبری است که برای جامعه بین المللی سایبری وجود دارد.
مطالعه بیشتر: 10 کاری که پس از نصب وردپرس باید انجام دهید
